Kiến thức cơ bản điều chỉnh âm thanh cho các sự kiện chuyên nghiệp
-
Được đăng: 20/02/2011
-
Viết bởi Mr.Trần
-
Lượt xem: 40211
Kiến thức cơ bản về điều chỉnh âm thanh cho các show diễn ca nhạc sự kiện
Về mặt chuẩn bị thiết bị:
1. Mỗi căn phòng to nhỏ đều có 1 vài tần số riêng dễ cộng hưởng với âm thanh phát ra từ loa, làm cho âm thanh ở một tần số nào đó bị hú và đó là 1 trong những nguyên nhân chính của hiện tượng (ù,hú ) feedback. Nhiệm vụ quan trọng đầu tiên của người chỉnh âm thanh đó là lúc setup thì phải tìm ra những tần số đó và hiệu chỉnh trên EQ trước khi trình diễn.
2. Mỗi bộ loa hay Micro đều có sơ đồ đáp tuyến khác nhau, khiến âm thanh to nhỏ khác nhau ở tần số khác nhau. Không thể có những bộ loa hay mic có sơ đồ đáp tuyến bằng phẳng tuyệt đối cả (Loa Monitor dùng trong phòng thâu thể hiện âm thanh tương đối bằng phẳng, trung thực nhất và cũng đắt tiền hơn loa của những bộ dàn Hi-fi). Thường thì loại loa không tốt sẽ ra âm bass và treble yếu nhưng Middle lại mạnh. Điều này cũng khá quan trọng và cũng là 1 nguyên nhân của hiện tượng feedback (chủ yếu nằm ở tầm middle gần bass 250Hz - 750Hz). Màng loa to thì thể hiện bass tốt hơn, kể cả những âm thanh trầm nhất, ngược lại loa nhỏ thì âm treble rõ hơn.
3. Âm Bass vì lí do bước sóng dài nên phát ra được ở 1 khoảng cách xa cho nên người ngồi ở xa vẫn nghe đủ tiếng Bass, vì vậy người ta chỉ cần tìm vị trí đặt loa bass sao nghe hay là được. Âm Bass mang nhiều năng lượng cơ học và thường được để sát đất hoặc tường, đề truyền âm qua vật chất chứ không nhất thiết qua không khí. Loa cho âm Treble thường có tính chất định hướng cao nên cách sắp xếp loa tốt là khi mọi người ngồi ở vị trí nào cũng phải trông thấy loa là tốt nhất. Nếu phòng có chiều dài lớn người ta có thể đặt thêm bộ loa khác để hỗ trợ người ngồi đằng sau nghe rõ hơn.
4. Việc người ngồi chính giữa thường bị nghe thiếu âm hoặc lớn quá là thường thấy do hiện tượng khử âm và cộng hưởng do âm thanh cùng tần số và cùng pha (hoặc lệch 180°) phát ra từ 2 hay nhiều hướng. Điều này cũng giống như hiện tượng giao thoa của sóng ánh sáng hay sóng trên mặt nước. Âm thanh lệch pha thì sẽ tạo nến tiếng nhẽo hay rít nhỏ và gây khó chịu khi nghe lâu, điều này nhiều người không chú ý.
5. Công suất của loa và bộ khuếch đại là một chỉ số quan trọng khi xác định độ đảm bảo về chất lượng âm thanh khi chơi live. Do tính chất khuếch đại cơ bản mạch bán dẫn là không thẳng (ko đều) nên khi âm thanh đầu vào hoặc ra vượt quá 1 ranh giới nào đó thì những bộ khuếch đại sẽ bắt đầu làm hỏng tiếng, tiếng sẽ bị rè hoặc mất hẳn 1 vài tần số nào đó. Chính vì vậy người ta luôn đầu tư để sắm 1 bộ khuếch đại công suất càng lớn thì độ đảm bảo âm thanh không hỏng lớn hơn, tỉ lệ thuận với khích cỡ phòng. Cũng giống như bộ khuếch đại, màng loa cũng chỉ có giới hạn nhất định về công suất và cũng dễ làm hỏng tiếng khi quá ngưỡng. Chú ý: biểu dễn live với nhiều nhạc cụ và mic thì công suất đỉnh cao (peak) luôn lớn hơn nhiều khi chơi tập dượt và hiện tượng bị hỏng tiếng cũng dễ xảy ra hơn.
6. Nói đến việc setup âm thanh live ai cũng biết DI-box, một thiết bị quan trọng để kết nối giữa nhạc cụ, mic với Bộ trộn âm mà không gây thất thoát về chất lượng tín hiệu. Những điểm quan trọng của DI-box:
- Tín hiệu khi truyền qua 1 quãng đường dây dài không đồng trục (asymmetric) thì càng bị kém chất lượng đi (do tính chất sản sinh từ trường của dòng điện xoay chiều của tín hiệu) đặc biệt ở tần số thấp và mức tín hiệu cao, dễ sinh ra tiếng rồ thấp "krrr" (harmonic distortion). DI-box chuyển tín hiệu từ dây asymmetric (thường cắm từ nhạc cụ) thành đồng trục symetric (XRL) và có thể đảm bảo chất lượng khi dẫn đi xa tới bàn mixer (thường qua dây Multicore với nhiều dây XRL).
- Chênh lệch tổng trở giữa các nhạc cụ, mic và giữa các loa khác nhau là 1 trong số những nguyên nhân quan trọng làm cho âm thanh của các nhạc cụ hay mic thường cái to cái nhỏ, gây nhiều rắc rối khi chỉnh live (làm phải thường xuỵên chỉnh lại độ Gain của mạch tiền khuếch đại khác nhau). Vì vậy để có tổng trở thống nhất người ta thuờng cắm nhạc cụ và mic qua DI-box.
7. Mic tốt là Mic không thu những tạp âm ở xung quanh vào mà có tính định hướng cao. Mic Dynamic (dùng cuộn dây điện động) không thu trung thực ở mọi tần số, nhưng dễ dùng và không quá nhạy cảm như Mic Condenser (tụ điện). Ngược lại Mic Condenser lại thu được cả những âm tần thấp và cao, tuy nhiên cũng đắt hơn vì chế tạo khó và thường có tính đa hướng. Mic Condenser thường được dùng trong phòng thu, bộ trống, hay thu âm tổng thể của 1 khu vực nào đó. Vì nó quá nhạy cảm với va chạm nên không thích hợp cho ca sĩ cầm trêb tay. Mic Condenser phải cần 1 nguồn phụ phantom (thường là 48V) để cho mạch fet bên trong họat động. Mic tốt và dở có thể chênh nhau về giá cả rất lớn. Những Mic than của điện thoại xưa không thể nào dùng để trình diễn hay thu âm được. Mic Piezoelectric (thạch anh) nay ít dùng, đôi khi được gắn trên đàn ghita, thu âm dựa vào dao động trên mặt đàn và có tổng trở cao.
Về việc cân chỉnh trên bàn mixer (mixing console):
1. Giọng hát của mỗi người mỗi khác, người hát to khỏe, người hát ít hơi, người thì bass và middle rõ (thường với đàn ông), người thì chỉ nghe thấy âm treble (thường là phụ nữ) cho nên nhiệm vụ của người chỉnh âm thanh là điều chỉnh sao cho giọng của mỗi người đều rõ ràng, đầy đủ dải tần mà không đánh mất chất giọng riêng. Chỉnh cho rõ ràng thì ai cũng có thể nhận ra, tập luyện và làm đc, còn chỉnh cho cân đối về âm tần thì có vài điểm quan trọng sau:
- Giọng hát với nhiều âm bass và Middle luôn giúp thể hiện sức truyền đạt cao, gây tác động mạnh tới tâm lý người nghe. Vì vậy ai có sở hữu giọng hát như vậy thì rất có lợi, người chỉnh chỉ cần thêm chút treble để giọng hát thêm hấp dẫn. Nhiều Middle hay Bass quá đều dẫn đến feedback, vì vậy đôi khi người ta chỉnh âm tần này nhỏ xuống nếu quá mức.
- Giọng hát với nhiều âm treble thì tạo ra cảm giác nhẹ nhàng, êm ái, và thể hiện tiếng hát trong trẻo, thường được phụ nữ sở hữu. Tuy nhiên khi nghe cả buổi thì sẽ cảm thấy nhàm chán. Vì vậy người ta nên thêm chút Middle và Bass để tiếng hát đầy hơn. Chú ý là người nào giọng the thé thì có cho thêm bao nhiêu Mid và bass cũng ko đủ vì tín hiệu thu đâu có âm tần đó để khuyêc đại, điều này dễ gây thêm tiếng feedback ngẫu nhiên.
- Ngoài âm treble của giọng hát ra người có kinh nghiệm sẽ nhận thấy âm thanh ở tần số cao hơn thông thường một chút (đặc biệt 1kHz trở lên) sẽ làm cho giọng hát trong trẻo hơn nữa mà không gây ảnh hưởng tới chất giọng cơ bản. Thêm nữa, ở những giải tần đó những loa lớn phát ra thường thiếu hụt nhiều, cho nên đẩy EQ tổng của Mic ở giải tần này làm cho giọng hát hấp dẫn hơn. Ví dụ cụ thể: nghe giọng ca của các ca sĩ nữ, tần số 1kHz thường được người nhận ra rõ hơn tần số còn lại và có cảm giác lớn, hơn mặc dù cùng mức với tần số khác.
2. Cần phân biệt 2 hiệu ứng Echo và Reverb. Trong khi Echo giả tạo tiếng vọng lại như trong hang động, với thời gian dài hơn (1 đến vài giây), còn Reverb/delay thể hiện tiếng ngân, 1 hiệu ứng tương đối quan trọng để tại nên giọng hát hay âm thanh nhạc cụ thêm truyền cảm và có độ sâu giúp người hát đỡ tốn sức hơn. Phần lớn những bộ Karaoke thường có hiệu ứng Echo, nó không giúp giọng hay hơn nhưng người hát ngắn hơi cảm thấy yên tâm hơn; tuy nhiên nhiều Echo quálàm cho âm thanh thiếu rõ ràng vì sự lặp lại và đè lẫn nhau. Vì vậy tránh dùng Echo khi chơi live. Các yếu tố để điều chỉnh Echo và Reverb là Depth (độ sâu), Rate (độ lớn), Pre-delay time (thời hằng sớm hoặc trễ).
3. Compressor và Limiter là 2 hiệu ứng rất quan trọng cho một buổi trình diễn. Vấn đề là nhạc cụ hay giọng hát luôn to nhỏ khác nhau, lúc mạnh nhẹ, lúc xa gần cho nên người ta thường dùng Compressor để hạn chế tín hiệu khi tới 1 mức đã định sẵn. Âm lớn quá sẽ được nén xuống, nhỏ thì được giữ nguyên hoặc nâng lên. Hiệu ứng này giúp nhiều cho việc cân chỉnh âm thanh. Tuy nhiên nhiều quá sẽ làm mất đi tính động thực (dynamic) của âm thanh. Người ta có thể chọn nén ở nhiều dải tần khác nhau (bass, middle, treble) để kiểm soát được hiệu quả hơn hiệu ứng này.
Còn hiệu ứng Limiter giúp cho âm thanh không vượt quá 1 ngưỡng nào đó, tránh những hiện tượng quá tải (overcontrol) gây feedback hoặc bị hỏng tiếng (vượt quá mức tối đa của tín hiệu chuẩn 0dB) đối với những thiết bị xử lý bằng kỹ thuật số.
Compressor và Limiter tốt thường đắt tiền, và được đặt trước bộ công suất, hoặc qua đường send-return hay insert cho từng nhạc cụ trên bàn mixer.
(nguồn: http://tca.vn )
Để biết thêm về quy trình kết nối các thiết bị âm thanh xin click vào đây !
Hotline: 
